Ca Khúc Mầu Nắng Lụa: 
Hợp Lưu Dân Ca Nam Kỳ 
và Âm Nhạc Tây Phương 

Mời bạn đọc thưởng thức bài thơ sau đây rồi lắng nghe ca khúc sau cuộc mạn đàm ảo với nhạc sĩ, nhà thơ, và ca sĩ.

     Bài thơ 

MÀU NẮNG LỤA / 

             Tác giả  UYÊN THÚY LÂM 

Em hỏi tôi nắng lụa có màu gì?
Tôi tìm nắng qua cành tre lả ngọn
Thân tre vút dáng cong mềm buổi sớm,
Lá biếc xanh nắng óng ánh tươi vàng.

Qua từng mùa ai đợi sắc thu sang
Người đi mãi chưa về qua bến cũ
Có thương nhau dặn lòng đừng ủ rũ
Nắng hoe vàng, nắng lụa trải ven sông.

Tìm về nhau thương biết mấy bên lòng
Con bìm bịp kêu nước ròng nước lớn
Bao nhiêu nước qua chân cầu sóng gợn
Gió đẩy câu hò, nhớ bậu mênh mông.

Ngày xuống dần vang tiếng trống thu không
Chân trời sẫm màu hoàng hôn tím đỏ
Lòng hoang vu miên man vườn bỏ ngỏ
Cung bậc sầu đồng vọng đến trăng khơi!

Dù mai này hai đứa có hai nơi
Còn ghi khắc luôn trong tim hình bóng.
Một đời người với bao nhiêu khát vọng
Sắt se lòng trong nắng lụa chơi vơi.

Em tôi ơi! năm tháng sẽ dần trôi
Nhưng còn lại ân tình ta thơ dại
Tri ngộ trăm năm duyên thơ thắm mãi
Tay trong tay dìu bước, tím chân trời…

  Tranh Thơ  MÀU NẮNG LỤA

TTM (trần thu miên). Xin Nhạc Sĩ Nhất Chi Vũ cho biết cơ duyên và lý do nào đã chọn bài thơ Màu Nắng Lụa để soạn thành ca khúc?

NCV (Nhất Chi Vũ). Cám ơn Trần Thu Miên quan tâm và ân cần hỏi han về ca khúc Màu Nắng Lụa, từ nguyên nhân gợi ý đưa nhạc vào thơ Uyên Thúy Lâm và đến khi đã được ca sĩ Trúc Tiên Paris diễn cảm hát theo tâm tình “Bậu thương Qua (mà) Qua nhớ Bậu” cung điệu sông nước Miền Nam.

 Anh nói “Tôi ngạc nhiên và thích thú.  Ngạc nhiên vì Nhất Chi Vũ đưa dòng nhạc chan chứa âm giai dân ca miền Nam quyện theo tiến trình hợp âm tây phương (progression d’accords / Chords Progression) để chuyên chở và làm đẹp lời thơ.  Thích thú vì giọng ca Trúc Tiên nghe có lúc lao xao tiếng lá tre trong gió tưởng như từ bụi tre khóm trúc sân nhà hay ven làng quê xa.

     Bỗng dưng thấy vui vui trong lòng vì hình như, bài hát đã thu hút được cảm tình của anh. Tôi nghĩ, có lẽ vì lòng tử tế mà anh tiên đoán phận số cho ca khúc này và nói lớn ra những điều tốt đẹp nhỏ bé dễ thương dường như đã có ai đó sắp xếp dàn dựng trước khi sáng tác.

     Thưa, thực tình chuyện đơn sơ thơ mộng hơn một chút. Bài thơ đã chọn chúng tôi chứ đâu phải chúng tôi chọn bài thơ để soạn thành ca khúc. Vì bài Màu Nắng Lụa tự ngôn ngữ thơ đã có nét đăc thù chữ, nghĩa miền Nam và hình ảnh đơn sơ hồn hậu đáng quý lạ thường. Bừng lên sống động một nhu cầu “tưởng nhớ” hồn nhiên tươi tắn hơn ngày trước. Vì thế, thơ mở ra đường đi lối về mới cho nhạc.

“Có thương nhau dặn lòng đừng ủ rũ /Nắng hoe vàng, nắng lụa trải ven sông”

 “Bao nhiêu nước qua chân cầu sóng gợn /Gió đẩy câu hò, nhớ bậu mênh mông”

     Ca khúc Màu Nắng Lụa nên hình nên dạng còn là nhờ mối thâm tình quen biết giữa người làm thơ có cảm xúc mới lạ tươi tắn và người hát có giọng ca ăn-ý thơ, và rồi người làm nhạc, công việc  trở nên nhẹ nhàng, hết sức may mắn. Chúng tôi đã không còn phân vân đưa nhạc vào bài thơ này, đồng thời nối kết phong cách riêng đáng quý từng người, từng sự việc tương ứng cách nào phóng khoáng giản dị hơn cả.

     Tôi quen biết nhà thơ Uyên Thúy Lâm qua người em trai trí thức hiền lành và vui tính của chị. Chúng tôi đã cùng nhau sinh hoạt cộng đồng từ thời “nước chảy chia hai” đất khách quê người. Chị Uyên sinh trưởng ở Bạc Liêu, lên thành phố học Đại học Luật khoa và Sư phạm, trở về quê mình giảng dạy tại Trường Trung học Công Lập Bạc Liêu. Có lần cựu nhà giáo gặp tôi trong buổi liên hoan ra mắt sách của nhóm bạn hữu. Chị nói với tôi nhự phân bua kỳ nèo “Tui ở Boston miền đất lành chim đậu, tài năng sáng sủa ba bốn nhạc sĩ mà hổng thấy ông nào mạnh dạn phổ thơ Uyên há… Sao anh NC Vũ thế nào?”– “Thưa chị, lu bu bận rộn quá… Có chứ có chứ! Tôi đang có nguyên tập thơ của chị, mà hơn nửa tập gồm các bài thơ hơi hướm chính trị và dùng nhiều chữ Hán Việt điển tích rõ ràng minh bạch y hệt như… một nhà giáo”. Chị cười mỉm chi nói “Cứ viết đi, sửa sang thoải mái”. Thực ra, trước đây sau khi được chị gửi  tặng tập thơ tôi đã phổ nhạc một bài gửi “đáp lễ”, và chính chị đã cho thực hiện thu âm ca khúc Tôi Viết Tên Em – do ca sĩ Lan Anh diễn ca. Ý tứ nét nhạc được viết thoáng gọn nương theo thể thức nhạc dân ca Blues Hoa Kỳ. Chị khoe tôi bên Florida có người khen nhạc… có trình độ!? Đó là tôi biết về một người con thương nhớ quê nhà Bạc Liêu.

TTM. Về việc đưa nhạc vào thơ, ca khúc này có gì đặc biệt?

NCV. “Đưa nhạc vào thơ” hình như chưa bao giờ đã có một lề lối, một thế thức liên kết thơ nhạc hay đưa nhạc vào thơ song song với một qui ước thanh nhạc chung cho thể loại “thơ phổ nhạc” này. Long trọng hóa Lời thơ, lời tâm sự lên thành Lời ca (Lyrics). Trước giờ phần nhiều chất liệu, mượn và cải biến từ Dân ca và ứng dụng những điều (hợp khả năng tác giả) về kỹ thuật viết ca khúc (xin hiểu kỹ thuật là thang cấp đi đến nghệ thuật) đã và đang là cổ điển hay tân tiến. Chính vì thế, bài thơ hoặc đoản văn xuôi nào có ý nghĩa và được yêu thích, đã tư định hình một ca khúc theo các hình thức trong tâm trí người viết nhạc.

TTM. Trên phương diện âm nhạc, nhạc sĩ đã có cố gắng gì trong việc làm mới các giai điệu dân ca ?

NCV. Chúng tôi trân trọng tìm về tuyệt tác Dạ Cổ Hoài Lang, cảm hứng từ một bài thơ thương nhớ, nhạc sĩ tài hoa Cao Văn Lầu đã sáng tác nên một ca khúc có giai điệu độc đáo kỳ diệu, đã gợi ý tươi mới vào nền ca nhạc Miền Nam trên dưới suốt 100 năm qua.

“Từ là từ phu tướng /bảo kiếm sắc phong lên đàng… Hò hò Lìu Xang Xê Cống /…” Chúng tôi nhận ra ngay nét duyên dáng của âm giai Oán miền Nam: Hò Xừ Xang Xê Cống Oan Liu /C Eb F G A Bb C – tương ứng dạng thức Dorian Mode nhạc tây phương: C D Eb F G A Bb C (Dorian là thang âm bậc II của thang âm Chủ thể Trưởng, ví dụ Đô Trưởng có Rê thứ là hợp âm đồng thời là thang âm bậc II)  
    Như vậy chúng tôi đã nhận diện một bài hát có “tiêu chuẩn mới” hòa-đối-cộng-sinh ưng ý có ý nghĩa. Đều đã thể hiện – rất linh động – bốn phần chính yếu cấu trúc một ca khúc. (1), Lời ca – Melody (dòng nhạc) (2), Hòa âm – Chord Progression (3), Tiết tấu – Rythm (4), Thể thức trình bày – Form. Cả 4 phần cân xứng nhau (như biểu tượng bốn chân bàn hoặc bàn vuông có bốn cái ghế) và ít nhiều có chút ảnh hưởng tương tác lẫn nhau. Ví dụ Lời ca có nét đặc thù của một Âm giai – Scale, hòa âm có âm sắc quality Trưởng hay Thứ…

TTM. Về cấu trúc, có những gì đáng nói riêng về ca khúc này không?

Nương theo tiêu chuẩn một ca khúc tân nhạc chúng tôi bổ túc thêm phần Hòa âm – Chord Progression để diễn tả ca khúc Màu Nắng Lụa. Trình bày trên bài hát chủ yếu là, Tiến trình hợp âm 4 nốt và tĩnh lược, thể gốc (Root Position), đảo trạng (Inversion) và các công năng (Funtion) trong sự chuyển hành, thể hiện qua những vòng hòa thanh từng đoạn nhạc, tạo khác biệt chút ít trong bài hát. Ví dụ: Từ Am D7 Am6 C E Am6 /Từ Am G D7 G /Từ G C  D7 Esus4 Am6 (nốt F# là nốt tạo nét đặc thù trong âm giai A Dorian mode).

TTM. Nhạc sĩ nghĩ gì sau khi nghe tác phẩm được Trúc Tiên diễn ca?

 NCV. Khi được nghe bản tự thu âm từ nghệ sĩ Trúc Tiên, tôi vội viết điện thư cho cô và phu quân một bạn văn quý mến:

“Tôi cảm động,

Giọng hát Trúc Tiên tuyệt vời hồn nhiên.

Đã cùng tôi tạ ơn Miền bến bờ sông nước hiền và hòa, ngay tự trong lòng ta. Miền dưỡng nuôi nâng niu chúng ta khi thời thuở còn rất trẻ.”

 Tôi vốn con dân Bắc di cư 54, sinh trưởng lớn lên từ Rạch Giá, Long Xuyên, Châu Đốc, Cần Thơ qua Mỹ tỵ nạn năm 80.

Trúc Tiên quê ở Mỹ Tho, tôi chưa lần biết “trúc ở trên trời” hay trúc đứng một mình, nhưng tôi vẫn ngạc nhiên nhắc tên cô ca sĩ có tên thật, có vẻ đẹp như dáng người và sắc thái giọng hát trung thực Trần Thị Trúc Tiên, rất VN rất người Việt. Nghe kể gia đình cô sang Pháp lúc cô mới 11 tuổi. Hành trang tinh thần cô mang theo là suốt thời thơ ấu đã được ông nội đàn ca cho nghe và thường xuyên hướng dẫn cô tập luyện những bài bản ca cỗ nhạc đã đang thịnh hành lúc bấy giờ. Thời gian và niềm vui nỗi buồn đời tha hương không toan tính. Cô gái nhỏ ngày ấy nay tự nguyện từ Paris trở lại quê nhà ca hát thu âm với ban nhạc tuyển chọn ưng ý, ghi lại hầu hết trên 20 bản tổ Đờn Ca Tài Tử và cải lương. Góp phần bảo tồn phẩm chất và nâng cao danh dự cổ nhạc. Nghĩa cử thanh cao, gần gũi thiết tha này gây ấn tượng đẹp trong niềm cảm động của quý nhạc sĩ trải nghiệm kỳ cựu bên nhà, họ đã hết lòng chăm sóc nâng đỡ người nghệ sĩ về thăm quê hương này.

TrầnThu Miên.

Cảm ơn bạn. Bây giờ tôi xin thưa chuyện với nhà thơ.

Chào nhà thơ Uyên Thuý Lâm. Cảm ơn chị đã chia sẻ bài thơ Màu Nắng Lụa. Mỗi sáng tác đều đến từ một hồi ức, có thể gần và rõ, và cũng có thể rất lãng đãng mơ hồ. Xin nhà thơ cho biết nguồn cảm hứng của mình khi sáng tác bài thơ này.

UTL (Uyên Thuý Lâm). Thúy Uyên có sinh hoạt trong 1 nhóm nhỏ bạn hữu Thơ, Văn. Thỉnh thoảng gửi bài đến diễn đàn chung đăng, hoặc ra đề tài cùng nhau xướng – hoạ cho vui. Hôm nọ có một bạn trong nhóm bạn Thơ, viết hai câu gửi cho tôi rồi hỏi “Bạn nghĩ, ý thơ trong hai câu thơ sau muốn nói đến điều gì?      

        “Màu Nắng lụa chưa đi đã nhớ,
           Bóng tà huy đổ mực tô trời.‘’
Tôi đọc qua, để đó, rồi quên đi.  Vài hôm sau sực nhớ, mình chưa trả lời, dù sao thì cũng phải hồi đáp, dù vài chữ cũng được.

TTM. Theo chị hai câu thơ ấy chuyên chở gì?

UTL. Đọc lại hai câu thơ tôi thấy mông lung và chỉ 2 câu ngắn quá, chưa định được người hỏi muốn đề cập điều gì. Thôi tuỳ cái Cảm Nhận của mình ra sao, thì trả lời ra làm vậy.

TTM. Theo chị Màu Nắng Lụa và Bóng Tà Huy là ẩn dụ về điều gì trong hai câu thơ người bạn gửi?

UTL. Tôi chú ý đến 2 từ : Màu và Tô. Vậy có thể thu xếp như sau:
Câu 1 : Nắng lụa là nắng đầu ngày, nắng buổi sớm mai.
Câu 2: Bóng Tà huy xem  như cùng nghĩa với ánh tà dương, nắng buổi xế chiều.
Lời đáp ngắn gọn cho  câu hỏi này, là tôi đáp bằng màu của 2 sắc nắng:
Nắng sáng buổi bình minh  là màu rạng rỡ SẮC NẮNG  ÁNH LỤA VÀNG.
Nắng xế buổi hoàng hôn tô trời là màu TÍM, mà ráng chiều thường ánh lên sắc rực lửa ( đỏ )cuối ngày trước khi chìm vào bóng tối hoàng hôn,  thành màu TÍM + ĐỎ =>   màu TÍM ĐỎ
Câu 1 — Sắc nắng sớm là Màu Nắng Lụa Vàng.
Câu 2—Sắc nắng chiều buổi tà huy là Màu Tím Đỏ
Có các chi tiết được suy nghĩ tương đối thấu  đáo, vậy đủ để đáp từ cho câu hỏi của người Bạn  thơ rồi.
Nhưng lẽ nào chỉ trả lời ngắn ngủn .

Vậy là tôi bắt đầu viết câu đầu cho bài Thơ:

 

       Em hỏi tôi: Nắng lụa có màu gì

       Tôi nhìn nắng qua cành tre lả ngọn.

       Thân tre vút, dáng cong mềm buổi sớm
        Lá biếc xanh nắng óng ánh tươi VÀNG. 

        ( đáp: Nắng  lụa màu VÀNG ) ……

TTM. Thật ra tôi không hỏi chị người tặng chị hai câu thơ là ai vì muốn sự  tưởng tượng của mình được tinh ròng.  Theo tôi đấy là hai câu tỏ tình rất hay. Nắng lụa ý nói về một người nữ đài các thanh lịch, duyên dáng dịu dàng. Còn bóng tà huy có thể hiểu như lời tiếc nuối về một cuộc gặp gỡ hay buổi hẹn hò qua đi quá nhanh như nắng hoàng hôn. Tôi rất yêu thích đoạn thơ này:

    Tìm về nhau thương biết mấy bên lòng
    Con bìm bịp kêu nước ròng nước lớn
    Bao nhiêu nước qua chân cầu sóng gợn
    Gió đẩy câu hò, nhớ bậu mênh mông.

Đọc đoạn thơ này tôi hình dung ra một bức tranh đồng quê rất tình tứ lãng mạn. Chị sinh trưởng ở miền quê hương nào?

UTL. Thúy Uyên vốn sinh trưởng ở Bạc Liêu quê hương của bản Dạ Cổ Hoài Lang của Nghệ nhân Cao Văn Lầu, tiền thân bản Vọng Cổ.

TTM. Như vậy chị đã được lớn lên với không gian của Đàn Ca Tài Tử và Vọng Cổ.

UTL. Từ thời tiểu học mình đã đuợc nghe đờn ca Tài Tử Nam Bộ, nghe bản Vọng cổ, nghe câu hò trên sông trên đồng ruộng, nghe điệu Lý Con Sáo, nghe điệu Hoài Tình, …văng vẳng làng trên xóm dưới.
Và rồi hình ảnh những dòng sông đục màu phù sa, lục bình trôi nổi, cây mù u, con chim bìm bịp kêu nước ròng nước lớn, hình ảnh vườn cau, luống rau, đồng lúa …đã thấm đẫm trong tâm tình của người dân miền sông nước. Và tình yêu đôi lứa trong đời, dù đẹp duyên hay cách trở, vẫn ghi lòng ân tri ngộ buổi thanh xuân…

Các hình ảnh âm thanh quen thuộc đó đi vào một số bài viết của Uyên Thúy Lâm dễ dàng và tự nhiên như dòng chảy của sông Tiền, sông Hậu miền Tây.

Do vậy mà Bài thơ MÀU NẮNG LỤA chứa đựng ít nhiều cảm xúc của UTL được tôi viết và hoàn tất khá nhanh sau đó.

TTM. Xin hỏi thêm là chị bắt đầu làm thơ từ thuở nào?

UTL. Tôi làm thơ viết văn rất sớm, khi còn đi học. Năm 17 tuổi, học năm cuối Trung học tôi có gửi bài Thơ đi dự thi. Tôi may mắn ĐẠT GIẢI NHẤT cuộc Thi Văn Thơ của Tỉnh nhà, với bài thơ là 1 trong khoảng mười bài thơ đầu tiên của tôi trong tuổi học trò.

    Học xong Đại học tôi về giảng dạy môn Văn tại Trường Trung Học Công Lập tỉnh nhà, vậy là tôi có điều kiện để dễ sáng tác thêm về văn, thơ.

Biến cố 30 tháng 4, cuộc sống nhiều dời đổi khó khăn, tôi phải lo nuôi cho các con trưởng thành nên tôi ngưng sáng tác. 

Tôi viết lại khoảng mười mấy năm gần đây.

TTM. Chị hay quá, 17 tuổi được giải Nhất giải thưởng Thơ là một vinh dự lớn. Chúc mừng chị. Tôi cũng thích sáng tác thi ca, nhưng cả đời làm thơ, viết văn, làm nhạc lung tung beng của tôi chỉ được một cô sinh viên tỏ lòng yêu mến, nên tôi thường nói với bạn bè là cô sinh viên ấy đã trao tôi giải thưởng tuyệt vời nhất đời mình. Bây giờ, chị Thúy Uyên chị cho độc giả biết sơ qua về sinh hoạt thi ca của chị nhá.

UTL.  Tôi gửi sáng tác đăng ở hai Trang WEB tại Washington D.C.,tôi đăng thơ văn tại 2 Trang Web Hội Ái Hữu Bạc Liêu Bắc California và ở Trang Web Hội Ái Hữu Bạc Liêu  Nam California. Tôi đăng bài tại Trang Web Hội Văn Nghệ Tự Do Florida từ 10 năm nay. Tôi đăng bài trên vài Trang Mạng tại Boston.

Tôi đã xuất bản Thi Tập “Trăng Nước Bến Bờ Xưa’’ vào năm 2015 .Đã có Ra Mắt Thi Tập tại Orlando , tiểu bang Florida và Ra mắt  tại TP Boston Bang Massachusetts 

Đã có gần 40  Bài thơ của Uyên Thúy Lâm may mắn đuợc các Nhạc sĩ chọn phổ thành Bản nhạc…Một số bản Nhạc đã được hòa âm, có Ca sĩ trình bày. Sau đó đã hoàn  thành Video Ca nhạc. Nhiều Videos nhạc Uyên Thúy Lâm  đưa lên youtube. Các Video Ca khúc UTL lưu hành có đươc  bạn hữu ưa thích và có viết lời động viên khích lệ. Xin chân thành cảm ơn quý bạn hữu gần xa.